मुलं आणि मुली वयात येण्याच्या आणि त्या नंतरच्या काळात त्यांना एकमेकांबद्दल आकर्षण वाटू लागतं. सध्याच्या काळात मुलींचं वयात येण्याचं वय 9 वर्षं धरलं जातं आणि मुलांचं 11. त्यामुळे अगदी चौथा पाचवीपासूनच एकमेकांबद्दल काही तरी ओढ वाटू लागते असं दिसून येत आहे. सुरुवातीच्या काही वर्षांमध्ये नक्की कुणाकडे मन आणि शरीर आकर्षित होईल हे सांगता येत नाही. सिनेमातले हिरो, शेजारी राहणारी एखादी मुलगी, शाळेतले शिक्षक, शिक्षिका, रोज जाता येता भेटणारी कुणी व्यक्ती अशा कुणाही बाबत शारीरिक आणि मानसिक आकर्षण वाटू शकतं. सर्वात आधी हे वाटतं आणि तसं वाटणं म्हणजे भलतंच काही तरी नाही हे मान्य करू या.

मुलांना नावं न ठेवता आणि आकर्षण, प्रेम या थिल्लर गोष्टी आहेत असं न मानता मुलांशी बोललं, त्यांना खरी, शास्त्रीय आणि सकारात्मक माहिती दिली तर मुलं चुकीच्या, हिंसक मार्गाकडे जात नाहीत. त्यासाठी लैंगिकतेबद्दल मोकळेपणाने बोलणं महत्त्वाचं आहे.
मुलांशी काही गोष्टी नक्की बोलता येतात –

शारीरिक आकर्षण आपल्याला कुठे घेऊन जातंय हे आपण ओळखू शकतो आहोत का?
त्याची पुढची पायरी शारीरिक संबंध आहेत का, असे संबंध म्हणजे काय?
स्पर्श वाईट नसतो पण तो संमतीने आणि मोकळेपणाने झाला, केला पाहिजे.
टीव्ही, इंटरनेट, फिल्म्स, सिनेमा, गाणी या सर्वांतून शारीरिक आकर्षण आणि शरीर संबंधांविषयी अनेक गोष्टी पहायला मिळत असतात. त्या सर्वांचा अर्थ काय हे समजून घेऊन मगच ते योग्य का अयोग्य ते ठरवा.

काहीही सिद्ध करण्यासाठी, कुणाशी पैज जिंकण्यासाठी, प्रेम सिद्ध करण्यासाठी, करायलाच पाहिजे म्हणून कुणाशी शारीरिक संबंध असावेत हे आवश्यक नाही. प्रेम व्यक्त करण्याचं आणि एकमेकांना जवळ आणणारं अतिशय सुंदर नातं शारीरिक संबंधांमधून निर्माण होऊ शकतं. पण त्यासाठी एकमेकांची संमती, विश्वास आणि एकमेकांबद्दल कम्फर्टेबल असणं सर्वात जास्त महत्त्वाचं आहे.
आकर्षण कुणाहीबद्दल वाटू शकतं. पण म्हणून समोरच्याच्या मनातही तेच असेल असं नाही हे स्वीकारायला पाहिजे. खास करून मुलांना हे जास्त छान समजावून सांगायला पाहिजे.
मुला-मुलींशी स्वतंत्रपणे हे विषय बोलता येतात.

मुलांची निरीक्षण क्षमता प्रचंड असते. घर, परिसर, मित्र, शाळा या अवकाशामधून ते अनेक अनुभव मिळवतात, त्यांचे अर्थ लावतात. शिवाय टीवी,मोबाईल, इंटरनेट सारखी माध्यमं त्यांच्यावर प्रभाव टाकत असतात. त्याच्या मनात अनेक प्रश्नांची निर्मिती सातत्याने होते आणि त्यांची उत्तरंही ते शोधतात. अनेकदा ती योग्य किंवा अयोग्यही असतात. चूक किंवा बरोबरही असतात. या विषयांवर आम्ही जेंव्हा मुलांशी संवाद साधतो तेंव्हा मुलं आपल्याला कल्पना करता येणार नाही किंवा संवाद कर्त्याला अचंभित करतील असे प्रश्न विचारतात. लैंगिक अवयव, त्यांची नाव, त्यांचे अर्थ, प्रेम-मैत्री-आकर्षण, फ्रेन्डशिप-लवशीप ते मूल कसे होते, लैंगिक संबंध, मासिक पाळी आणि फ्लेवर्ड कन्डोम्स कशासाठी असतात ई प्रश्न सर्रास येतात. विचारल्या जाणाऱ्या प्रश्नांची ही निव्वळ झलक आहे.

अर्थातच जे संवादक मुलांसोबत हा संवाद साधत आहेत त्यांचा विषय, आशय, संवाद करण्याच्या पद्धती आणि संवेदनशीलता अशा अनेक पातळ्यांवर कस लागतो. त्यांनी या सर्व मुद्द्यांच्या अनुषंगाने तयार असणं, प्रशिक्षित असणं अपेक्षित आहे. चांगला संवादक होण्याची ती अट आहे. सर्वात महत्वाचे म्हणजे कुठल्याही प्रकारचा विषम, पूर्वग्रहदुषित दृष्टीकोन संवादाकाचा असेल तर हा संवाद ‘संवाद’ होत नाही.

किशोरवयीन मुलांसाठीच्या शाळेच्या नियमित अभ्यासक्रमात लैंगिकता शिक्षण (sexuality education) किंवा शरीर साक्षरता (body Literacy) या विषयाचा समावेश असायला हवा हा विचार अनेक शिक्षणतज्ञ आणि संस्था दीर्घ काळापासून मांडत आहेत. या विषयाचे महत्व सावकाश का होईना पण आपल्या समाजाच्या आणि शासनाच्या लक्षात येत आहे. तसं पहिला गेलं तर शैक्षणिक धोरण, नियमित अभ्यासक्रम आणि पाठ्य पुस्तकांत आजही खऱ्या अर्थाने या विषयाचा समावेश झालेला नाही. परंतु अनेक खाजगी स्थानिक शिक्षण संस्था, काही महानगर पालिकांच्या शाळा असे प्रयोग करताना दिसत आहेत.

एच आय व्ही म्हणजेच ह्यूमन इम्युनो डेफिशिअन्सी व्हायरस (HIV – Human Immune-Deficiency Virus). शरीराची प्रतिकारशक्ती कमी करणारा विषाणू. एड्स म्हणजे अक्वायर्ड इम्युनो डेफिशियन्सी सिण्ड्रोम (AIDS – Acquired Immune-Deficiency Syndrome). ही आजाराची एक अवस्था आहे. या संसर्गामध्ये शरीराची प्रतिकारशक्ती नष्ट व्हायला लागते. याचा परिणाम म्हणजेच शरीर कोणत्याही प्रकारच्या जंतुलागणीचा मुकाबला करू शकत नाही. एचआयव्हीचं रुपांतर काही काळाने एड्समध्ये होतं. एचआयव्ही बरा होऊ शकत नाही. मात्र आता औषधं आणि योग्य आहाराच्या मदतीने एचआयव्ही असला तरी चांगलं आयुष्य जगता येण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.

शरीरातील स्रावांमधून एचआयव्हीची लागण एका व्यक्तीकडून दुसऱ्याला होऊ शकते. एचआयव्ही लैंगिक संबंधातून आणि इतर मार्गानेही पसरतो. रक्त, वीर्य, वीर्याच्या आधी बाहेर येणारा स्राव, योनीस्राव, आईचं दूध या स्रावांमधून एचआयव्हीचा विषाणू दुसऱ्याच्या शरीरात जातो.

• एचआयव्हीची लागण झालेल्या व्यक्तीसोबत कंडोम न वापरता केलेल्या लैंगिक संबंधातून (संभोग, मुख मैथुन आणि गुदा मैथुन) लागण होऊ शकते.
• एचआयव्हीची लागण होण्याचे बिगर लैंगिक मार्ग म्हणजे
• निर्जंतुक न केलेल्या इंजेकशनच्या सुया.
• दूषित रक्त आणि
• प्रसूतीच्या वेळी आईकडून बाळाला एचआयव्हीची लागण होऊ शकते

लिंगसार्गिक आजार असतील तर एचआयव्ही होण्याचा धोका वाढतो.

पहिली गोष्ट ही की लैंगिक कल का बदलायचा आहे? समलिंगी कल व उभयलिंगी कल हे वेगेळेपण आहे, पण तो आजार नाही, विकृती नाही हे आधी लक्षात घ्या.

एखादी व्यक्ती भिन्नलिंगी वा समलिंगी वा उभयलिंगी का बनते याचे शास्त्रीय उत्तर मिळालेले नाही. जे समजले ते असे की भिन्नलैंगिकता, समलैंगिकता व उभयलैंगिकता शिकता येत नाही व शिकवताही येत नाही. आपला लैंगिक कल कोणताही असो, तो बदलता येत नाही. काही मानसोपचारतज्ञ सांगतात, की लैंगिक कल बदलता येतो पण या विधानाला कोणताही शास्त्रीय आधार नाही.
अन याला पर्याय का हवा आहे? जे निसर्गत: मिळालेले आहे ते बेस्ट आहे. त्याचा स्विकार करायला शिकायला लागेल इतकंच.